Fotograferen met Extreem Winterweer

Hoewel het in sommige landen een standaard is, blijft het in Nederland iedere winter weer een grote verrassing: “Krijgen we sneeuw en ijs, of wordt het een kwakkelwinter”. Hoe dan ook, het is belangrijk om goed voorbereid te zijn op wat komen gaat, zodat je een mooie winterperiode volledig en zorgeloos kan benutten.

Fotograferen met extreem winterweer kan ontzettend mooie en unieke beelden opleveren maar vormt een grote uitdaging. Zowel op logistiek als technisch vlak; Hoe bescherm je je gear en jezelf? Hoe zorg je er voor dat je het niet te koud krijgt? Hoe wissel je een lens tijdens een sneeuw- of regenbui? Hoe krijg je de beste belichting? Er zijn veel factoren waar je rekening mee moet houden, zowel voor je eigen welzijn, als dat van de camera. In deze cursus gaan we hier uitvoerig op in en zullen we antwoord geven op de bovenstaande vragen.

Bescherm jezelf

Voordat we het gaan hebben over fotograferen, is het belangrijk eerst te focussen op het beschermen van jezelf. Dit is iets wat je niet moet onderschatten, want ook in Nederland kan het tijdens de winter venijnig koud worden. Zeker op de vroege ochtend en wanneer het waait. Zodra je het koud krijgt, vermindert je concentratie. Dit gaat ten koste van het resultaat, maar bovenal ook van het plezier. Dat is zonde, want met de juiste kleding en voorbereiding hoef je het absoluut niet koud te krijgen.

Kleding

Het is verstandig om verschillende lagen kleding te dragen, dan kun je namelijk altijd iets uitdoen. Je moet niet gaan zweten. Want zodra je stil staat om een foto te maken koelt dit zweet af en krijg je het koud. Begin met een strak zittend (thermo) shirt. Daarover een trui of vest. Als laatste een warme jas. Draag onder je broek een legging of lange thermo onderbroek. Of, draag een snowboard broek als je die hebt.

Muts en handschoenen

Je raakt veel warmte kwijt via je hoofd, zeker met kort haar. Draag daarom altijd een muts. Ook handschoenen zijn belangrijk. Koude vingers kunnen het fotografie plezier flink bederven. Er zijn speciale fotografie handschoenen maar die zijn duur en vaak niet heel warm. De beste handschoenen zijn wintersport handschoenen. Die zijn lekker warm en meestal waterdicht. Tijdens het instellen van de camera zijn winter-wielren handschoenen van Triban (Decathlon) een aanrader; Goedkoop, warm, waterafstotend en geschikt voor touchscreen!

Schoenen en sokken

De grond is in de winter meestal heel koud. Zeker wanneer er sneeuw ligt. Daarom is goed schoeisel van groot belang. Bergschoenen en warme sokken zijn het beste! Let er wel op dat de schoenen niet te strak zitten (bijvoorbeeld door te dikke sokken) want daardoor krijg je koude voeten. Zodra je koude voeten krijgt, volgt de rest van je lichaam snel.

Beschermen van je gear

Tegenwoordig hebben de meeste camera’s en lenzen een goede weathersealing. Bij twijfel kun je de gebruikershandleiding raadplegen. Daarnaast is het belangrijk gezond verstand te gebruiken. Voor het fotograferen in de winter geldt een belangrijke regel: Laat de camera eerst een uur op temperatuur komen voordat je hem binnen uit de tas haalt. Doe je dit eerder dan heb je grote kans op condensvorming op en in de camera, met alle gevolgen van dien.

Het is totaal niet erg dat er regen of natte sneeuw op de camera komt, maar te lang doorgaan (uren) is natuurlijk niet goed. Wat helpt tijdens een regen- of natte sneeuwbui, is een lens- of theedoek over de body en lens te leggen. Zo kun je door fotograferen zonder dat de boel te nat wordt. Het klinkt als een open deur, maar wissel geen lenzen en droog de camera naderhand goed af. Controleer ook of de tas van binnen droog is en laat bij voorkeur de camera een paar uur aan de lucht drogen (nadat hij is geacclimatiseerd).

Lenzen wissel

Bedenk thuis met welke lens je wil fotograferen. Mocht je onverhoopt toch een lens moeten wisselen, doe dit dan onder je jas, met je rug in de wind en de lensopening naar beneden. Voorkom hierbij dat je in de body of op de lens ademt. Het vergt even wat oefening (wat je thuis kunt doen) maar dit werkt zelfs onder de meest extreme omstandigheden. Als je body en lens nat zijn geworden kun je beter geen lenzen meer wisselen. Het risico dat er vocht aan de binnenkant van de camera komt is nu namelijk te groot. Valt er onverhoopt toch een druppel water in de body, raak dan niet in paniek en ga vooral niet zelf aan de slag met doekjes, maar laat dit professioneel reinigen bij de fotozaak.

Accu’s

Wanneer het vriest, kan de accuduur drastisch verminderen. Neem dus altijd één of twee reserve accu’s mee en draag deze op het lichaam en niet in de koude cameratas. Mocht je onverhoopt met lege accu’s komen te zitten dan helpt het om de accu uit de camera te halen en onder je oksel op te warmen. Meestal kun je dan weer een half uur fotograferen.

Statief

Tijdens het fotograferen met extreem winterweer is een robuust statief onmisbaar. Zelf hebben we een situatie meegemaakt waarbij we met twee personen aan het statief hingen om hem in balans te houden. De foto is wonderwel gelukt! Als er een dikke laag sneeuw ligt, druk dan het statief stevig aan. Zo voorkom je dat hij scheef zakt en omvalt.

Soorten extreem winterweer 

In Nederland is het helaas niet meer zo vaak echt winter, maar toch kennen we periodes van fikse kou en sneeuw. Om deze periodes volledig te benutten geven we een aantal voorbeelden van weertypen die we in Nederland kunnen verwachten.

Hevige sneeuwval

Het is fantastisch om tijdens een hevige sneeuwbui buiten te zijn. Langzaam maar zeker wordt de wereld om je heel steeds witter. Hierdoor verdwijnen drukke details onder een dik sneeuwdek. Dit zijn de perfecte omstandigheden voor minimalistische fotografie. Door te spelen met je sluitertijd kun je de vlokken bevriezen of juist uitsmeren. Een zonnekap kan helpen te voorkomen dat er sneeuw op de lens komt. Gebeurt dat toch, gebruik dan een blaasbalgje om dit weg te blazen. Doe dit niet met je mond want het vocht in je adem kan op de lens bevriezen. Pas met sneeuw op waar je loopt! Voetstappen kunnen je foto namelijk volledig ruïneren. Ga vroeg op pad, dan zijn er nog weinig mensen op de been en is de kans op maagdelijke sneeuw het grootst. Met een dikke sneeuwlaag zijn gebieden zoals de Sallandse heuvelrug en het Dwingelderveld geweldig. Ligt er veel sneeuw, dan is het ook in het bos goed toeven. De sneeuw bedekt namelijk de chaos die fotograferen in het bos normaliter zo moeilijk maakt.

Experimenteer tijdens een sneeuwbui eens met macro fotografie; Sneeuwvlokken zijn extreem fotogeniek! Of maak mooie winterse portretten. Ook spelende dieren kunnen een fantastisch onderwerp vormen! Laat je creativiteit de vrije loop en bovenal: Geniet!

Sneeuwstorm

Een sneeuwstorm is een combinatie van hevige sneeuwval en windkracht 8 of meer. Misschien wel de meest uitdagende en potentieel gevaarlijke situatie in de winter. Je moet niet alleen jezelf en je gear staande houden, maar ook proberen een scherpe foto te maken. Lukt dit allemaal, dan ben je verzekerd van een ultiem winterbeeld. Ga tijdens een sneeuwstorm nooit alleen op pad, bovendien kun je die extra hulp wel gebruiken om je statief stabiel te houden. Vermijd bossen vanwege vallende takken en kom niet te dicht bij de branding op het strand. Duinen, zandvlakten en weilanden met alleenstaande bomen zijn fantastisch tijdens een sneeuwstorm. Het palendorp bij Petten en de nabije duinen zijn perfect om de dynamiek van dit weertype vast te leggen. Ook op de Wadden, zoals bij Moddergat, kan het geweldig zijn. Ga nooit ver uit de kust, want met een storm kan het water behoorlijk hoog komen.

Zet bij een sneeuwstorm het statief zo wijd mogelijk. Hang voor extra stabiliteit de cameratas er onder. Vermijd het gebruik van de middenkolom. Deze zorgt voor instabiliteit waardoor hij kan omvallen. Daarnaast zorgt een middenkolom voor trilling waardoor de kans op onscherpe foto’s ontstaat. Gebruik een snelle sluitertijd van minimaal 1/200 om bewegingsonscherpte te voorkomen. Als laatste is het raadzaam om tijdens het maken van de foto het lichaam als windscherm te gebruiken.

Natte Sneeuw

Niet de fijnste situatie, maar het kan wel voor mooie omstandigheden zorgen. Natte sneeuw blijft tijdelijk aan ieder oppervlak plakken. Dat kan een mooi effect geven bij het fotograferen van bomen of gebouwen. Vaak is er wind tijdens een natte sneeuwbui. Fotografeer je dit met een iets langere sluitertijd (bijvoorbeeld ⅙ seconde) dan wordt het dramatische effect van de vallende sneeuw versterkt. Dit kan heel mooi zijn bij het fotograferen homogene bomen (zoals een bosrand). De sneeuw contrasteert daarbij met de donkere stammen.

Aanvriezende mist en rijp 

Wanneer het mistig is terwijl de vorst intreed, ontstaat een waar droomlandschap! De onderkoelde mistdruppels hechten zich aan ieder oppervlak. Vooral bosgebieden zijn dan ontzettend mooi. Maar ook het lokale stadspark is perfect. Ga ruim voor zonsopkomst op pad! Het koude witte ijs steekt dan namelijk heel mooi af tegen de blauw roze lucht. Zodra de zon is opgekomen, smelt de ijsafzetting snel.

IJzel

Super gevaarlijk maar soms heel mooi! IJzel zorgt voor spekgladde wegen, maar het bevroren water kan voor spectaculaire vormen op takken en bladeren zorgen. Wees voorzichtig en ga nooit zonder winterbanden rijden. Wil je helemaal niet de weg op: In je eigen achtertuin kun je schitterende details fotograferen. Denk hierbij aan op de grond liggende herfstbladeren of struiken bedekt met ijs.

IJs en kruiend ijs

Als het lang genoeg vriest, ontstaat een dikke laag ijs. Hiervan zijn mooie detail opnames te maken. Denk aan belletjes in het ijs, of gevangen bladeren. Landschapsfoto’s zorgen hierbij voor nostalgie. Niks doet ons meer denken aan een Nederlandse winter dan een schaatser of kinderen die sleeën en veel plezier hebben. Wees voorzichtig en stap nooit zomaar op het ijs, zeker niet als je alleen bent!

Zet na een lange vorstperiode de dooi in en staat er een stevige bries, dan ontstaat kruiend ijs. Deze opeenhoping van ijsblokken vormt een schitterend decor voor de landschapsfotograaf. Vaak vind je langs de IJsselmeer kust en de Wadden (afhankelijk van de windrichting) de mooiste ijsbulten. Met windrichting Zuidwest, is Stavoren een perfecte plek om kruiend ijs te fotograferen. Met windrichting Noordoost, vind je de mooiste ijsbulten rondom Marken.

Weersvoorspelling 

Om te bepalen of een van de bovengenoemde weertypen zich voordoet, moeten we kijken naar de weersvoorspelling. Hierbij is het belangrijk te weten waar je op moet letten. Voor droge sneeuw heb je neerslag nodig en een temperatuur onder nul. Voor een sneeuwstorm heb je sneeuw en harde wind nodig (+8 Bft). Natte sneeuw krijg je wanneer het 0 graden is, of net iets daar boven. Wil je weten of het mistig wordt, kijk dan naar de luchtvochtigheid: Is die 100% en zakt de temperatuur gedurende de nacht onder nul, dan is de kans op (bevroren) mist groot.

Apps

Voor het voorspellen van het weer zijn fantastische apps beschikbaar. De eerste is WeatherPro/i>. Een veelzijdige app die een gratis en betaalde versie heeft. De betaalde versie geeft per uur onder andere de hoeveelheid zon, neerslag in millimeters, luchtvochtigheid en de temperatuur. De gratis versie per 3 uur. Daarnaast is Buienradargeweldig voor het voorspellen van buien. De functie Mist geeft het actuele zicht (en dus de hoeveelheid mist). De apps Ventusky en Clear Outside zijn ideaal voor het bepalen van het wolkendek en helpen je te voorspellen of er een mooie zonsopkomst of zonsondergang komt.

Camera instellingen

RAW

Voor het beste resultaat stel je de camera in op RAW. Hiermee heb je tijdens het nabewerken namelijk de meeste ruimte voor eventuele correcties.

Witbalans

Bij het fotograferen van sneeuw is de witbalans erg belangrijk. Laat deze niet op automatisch staan maar gebruik een vaste waarde. Het beste uitgangspunt voor witbalans is “schaduw” of ongeveer 6000 Kelvin. Controleer via live view of dit een bevredigend resultaat oplevert en stel bij waar nodig. Eventueel kan de witbalans achteraf in Lightroom nog worden gecorrigeerd. Hou er rekening mee dat bij een heldere hemel de sneeuw altijd een beetje blauw is omdat het de kleur van de lucht reflecteert. Sneeuw waar de opkomende zon op schijnt is oranje/roze. Gebruik dan nooit de automatische witbalans omdat die hiervoor corrigeert en je dus kleur (warmte) verliest.

Diafragma, Sluitertijd en ISO waarde

Je kunt in de automatische stand fotograferen, maar de meeste controle heb je in de manuele of diafragma voorkeuze stand. Voor de beste scherpte over het gehele bereik gebruik je een diafragma tussen f/9 en f/11. De ISO waarde hou je zo laag mogelijk. Met behulp van live view en het histogram bepaal je vervolgens de sluitertijd.

Histogram

Het histogram is een nauwkeurige representatie van de belichting. Het is een staafdiagram die loopt van zwart naar wit. Het lijkt ingewikkeld maar de toepassing is eenvoudig. Bij een piek tegen de linkerzijde verdwijnt beeldinformatie in zwart. Bij een piek tegen de rechterzijde verdwijnt beeldinformatie in wit. De vorm van het histogram is afhankelijk van het onderwerp en de hoeveelheid lichte of donkere elementen. Bij sneeuw heb je te maken met voornamelijk witte delen. De piek van het histogram zal dus meer naar rechts liggen. Let hier goed op want ligt de piek op het midden, dan is de sneeuw middengrijs en dus onderbelicht. Ligt de piek tegen de rechterrand, dan raakt de sneeuw uitgebeten en verlies je details.

Nabewerking

De eerste stap na het importeren van de foto’s is het fine-tunen van de witbalans. Probeer hierbij de omstandigheden van het fotografie moment te visualiseren. Wees subtiel en let er op dat de sneeuw geen gekke onnatuurlijke kleur krijgt. Eventueel kun je de blauwe of gele toon ook verminderen door gebruik te maken van de HSL sliders.  Heb je in RAW gefotografeerd, dan kun je de belichting fine-tunen. Is de sneeuw te grijs, maak de foto (of alleen de witten) dan lichter. Is de sneeuw te wit, corrigeer dan de hooglichten. Doe wat je mooi vindt, maar wees subtiel! Gooi sliders niet volledig open, maar hou het natuurlijk. Op die manier krijg je het beste resultaat!

Trek er op uit!

We hopen dat je na het lezen van dit artikel aan de slag kunt om de mooiste winter plaatjes te schieten! Nu maar duimen dat we een strenge winter krijgen! Is dat het geval, ga veel op pad en geniet! Winterweer in Nederland is maar van korte duur!

Bedankt voor het lezen

Heel erg bedankt voor het lezen! Als je mijn fotografie mooi vindt, volg me dan op Instagram @harmenpiekema en Facebook. Bekijk mijn YouTube channel om behind the scenes vlogs te zien, hier kun je leren hoe bepaalde instellingen te gebruiken en mij volgen op mijn avonturen. Kijk voor gesigneerde prints even in mijn webshop. Alle support is welkom!